Εκρηκτικά κύματα πιέσεως και πυροκλαστικοί μεγακυματισμοί συνήθως μετακινούν μεγάλες μάζες αέρα με πολύ μεγάλη ταχύτητα, προκαλώντας τον θάνατο και ξαφνική καταστροφή κτηρίων, υποδομών και του περιβάλλοντος.
Η τέφρα (πετρώδη υλικά, που εκσφενδονίζονται στην ατμόσφαιρα) μπορεί να ευθύνεται για θανάτους και τραυματισμούς κατά την πτώση της στο έδαφος, καλύπτοντας μεγάλες επιφάνειες και καταστρέφοντας κτήρια και το περιβάλλον.
Η ηφαιστειακή στάχτη, που εκρήγνυται από το ηφαίστειο είναι μικρότερη από 2 mm σε μέγεθος, σαν μικρά αιχμηρά υάλινα σωματίδια, που καταστρέφουν ότι συναντήσουν. Η ηφαιστειακή στάχτη είναι πολύ επιβλαβής για το περιβάλλον γύρω από το ηφαίστειο: λόγω μεγάλων βροχών στάχτης, οι άνθρωποι και τα ζώα ενδέχεται να πεθάνουν λόγω έλλειψης οξυγόνου και τα σπίτια και τα κτήρια ενδέχεται να καταρρεύσουν. Τα νέφη στάχτης ενδέχεται να είναι και αυτά πολύ επικίνδυνα για τα αεροπλάνα, καθώς καταστρέφουν τους κινητήρες και τα όργανα ελέγχου.
Τα ηφαιστειακά αέρια ενδέχεται να είναι επιβλαβή για την υγεία των ανθρώπων και των ζώων, καθώς και για το φυσικό περιβάλλον.
Οι ροές λάβας μετακινούνται αργά, οπότε είναι πολύ δύσκολο να αποτελέσουν κίνδυνο για την ανθρώπινη ζωή, νοουμένου ότι τηρούνται οι κατάλληλες συμπεριφορές ασφαλείας.
Οι πυροκλαστικές ροές, οι (lahars), κατολισθήσεις κατακρημνισμάτων και κατολισθήσεις παράγουν μεγάλες ροές νερού, βράχων και κατακρημνισμάτων κατά μήκος των λόφων του ηφαιστείου και ενδέχεται να είναι πολύ επικίνδυνα για την ανθρώπινη ζωή. Οι άνθρωποι, που βρίσκονται στο διάβα τους κινδυνεύουν να χάσουν τη ζωή τους από σοβαρούς τραυματισμούς, πνιγμό ή ασφυξία ή να καούν σε από μία πυροκλαστική εκροή. Τα μόνα προστατευτικά μέτρα για τους εν λόγω κινδύνους σε περίπτωση ηφαιστειακής έκρηξης είναι η εκκένωση των πιθανώς εμπλεκόμενων ανθρώπων, οι οποίοι βρίσκονται στις επηρεαζόμενες περιοχές.
Οι ηφαιστειακοί σεισμοί μπορούν να προκαλέσουν απώλειες ανθρώπινων ζωών σε περιπτώσεις χαμηλής ποιότητας και συντήρησης κτηρίων. Σε τέτοιες περιπτώσεις ακόμα και μικροί ηφαιστειακοί σεισμοί μπορούν να προκαλέσουν ζημιές ή καταστροφές σε κτήρια και να σκοτώσουν ή να τραυματίσουν ανθρώπους.
Οι πυρκαγιές, που προκαλούνται από εκρήξεις μπορούν να είναι υπεύθυνες μεταξύ άλλων για την καταστροφή δασών, αποθεμάτων ξύλων, κτηρίων, εργοστασίων προκαλώντας μεγάλης έκτασης ζημιές σε αστικές και αγροτικές περιοχές.
Οι εκρήξεις μπορούν επίσης να προκαλέσουν ηφαιστειακό τσουνάμι: μεγάλα θαλάσσια κύματα, τα οποία φτάνουν σε παραθαλάσσιες περιοχές και εισχωρούν βαθιά στην ενδοχώρα προκαλώντας θανάτους, ζημιές μεγάλης κλίμακας και καταστροφή των παραθαλάσσιων περιοχών.
Οι ηφαιστειακές εκρήξεις ενδέχεται να έχουν πολύ αρνητικές συνέπειες στο περιβάλλον. Μπορούν να προκαλέσουν μεγάλη περιβαλλοντική καταστροφή καθώς οι ροές λάβας και τα πυροκλαστικά υλικά καλύπτουν μεγάλα τεμάχια φυσικού περιβάλλοντος, καταστρέφοντάς τα για δεκαετίες.
Επιπλέον, τα τοξικά αέρια που εκπέμπονται κατά την έντονη δραστηριότητα ενδέχεται να έχουν επιπλέον επίδραση και πιο συγκεκριμένα το διοξείδιο του άνθρακα που εκπέμπεται από τα ηφαίστεια μπορεί να έχει σημαντική επίδραση στην αύξηση του φαινομένου του θερμοκηπίου.
Τα αέρια που εκπέμπονται αποτελούνται κυρίως από υδρατμούς (H2O), διοξείδιο του άνθρακα (CO2) και διοξείδιο του θείου (SO2) και από άλλα αέρια τα οποία συναντούμε συνήθως στην ηφαιστειακή στάχτη όπως το υδρόθειο (H2S), το υδροχλώριο (HCl) το οποίο γίνεται υδροχλωρικό οξύ όταν έρθει σε επαφή με υγρασία), το υδροφθόριο (HF) και το μονοξείδιο του άνθρακα (CO).
Πιο συγκεκριμένα, το διοξείδιο του θείου μετατρέπεται στην στρατόσφαιρα σε αερόλυμα θείου, το οποίο αντικατοπτρίζει την ηλιακή ακτινοβολία αλλά συμμετέχει επίσης και σε χημικές αντιδράσεις από τις οποίες παράγεται ένα υλικό καταστροφικό για το όζον, επηρεάζοντας το κλίμα και παράγοντας όξινη βροχή.
Τυπικό παράδειγμα ηφαιστειακής έκρηξης η οποία προκάλεσε ουσιώδεις περιβαλλοντικές ζημιές είναι η έκρηξη του 1991 του Mount Pinatubo (90 χιλ. βορειοδυτικά της Μανίλας στις Φιλιππίνες), η δεύτερη μεγαλύτερη ηφαιστειακή έκρηξη του εικοστού αιώνα
Μεγάλες εκρήξεις μπορούν να καλύψουν προϊστορικά και ιστορικά μνημεία, διατηρώντας τα έως τις μέρες μας. Υπάρχουν γνωστά παραδείγματα ιστορικών μνημείων και αρχαιολογικών χώρων που καταστράφηκαν από ηφαιστειακές εκρήξεις: στην περιοχή του Βεζούβιου, η οποία κατοικούνταν από την αρχαία ελληνική περίοδο, σημειώθηκαν εκρήξεις που επέφεραν συνέπειες σε μνημεία και αρχαιολογικούς χώρους (π.χ. Πομπηία, Ερκουλάνεουμ και προϊστορικοί οικισμοί κοντά στον Βεζούβιο).