Υπάρχουν πολλοί τρόποι πρόληψης των πλημμυρών οι οποίοι, εάν εφαρμοστούν με ολοκληρωμένο τρόπο, μπορούν να μειώσουν τη συχνότητα εκδήλωσής τους.
Η πρόληψη των πλημμυρών μπορεί να υλοποιηθεί στα ακόλουθα επίπεδα:
- Παγκόσμιο επίπεδο – μέσω της προστασίας του περιβάλλοντος, της αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής και της ανάπτυξης συστημάτων πρόβλεψης·
- Περιφερειακό επίπεδο – μέσω της δημιουργίας συστημάτων πρόληψης, καθώς και συστημάτων πρόβλεψης και έγκαιρης προειδοποίησης για τον κίνδυνο πλημμυρών, όπως το σύστημα που εφαρμόστηκε μετά το τσουνάμι στον Ινδικό Ωκεανό. Το εν λόγω τσουνάμι προκλήθηκε από υποθαλάσσιο σεισμό μεγέθους 9,1 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ και έπληξε τη νήσο Σουμάτρα της Ινδονησίας προκαλώντας τον θάνατο τουλάχιστον 225.000 ανθρώπων σε δώδεκα χώρες τον Δεκέμβριο του 2004·
- Εθνικό επίπεδο – μέσω της ανάπτυξης και εφαρμογής εθνικής πολιτικής για την καταπολέμηση των καταστροφών και ιδιαίτερα των πλημμυρών·
- Τοπικό επίπεδο – μέσω της εφαρμογής διαφόρων μέτρων: ανάπτυξη και τήρηση των αντίστοιχων σχεδίων για την προστασία, τον έλεγχο και τις δραστηριότητες που αποσκοπούν στην πρόληψη των πλημμυρών και τη μείωση των συνεπειών τους, κατασκευή και συντήρηση υδραυλικών εγκαταστάσεων κ.λπ. Όσον αφορά τα υδραυλικά έργα, για παράδειγμα, στα βόρεια και τα κεντρικά Απέννινα όρη (Ιταλία) εδώ και αρκετές δεκαετίες έχουν κατασκευαστεί συσκευές ρύθμισης της ροής σε περιοχές δίπλα σε ποταμούς (Πάρμα, Έντσα, Σέκια, Πανάρο, Άρνος, Τίβερης κ.α.) για τον έλεγχο της υδρολογικής επικινδυνότητας των ποτάμιων πλημμυρών. Αυτά τα έργα, τα οποία καλούνται «συστήματα ρύθμισης της ροής», αποτελούνται κυρίως από ένα ρυθμιστικό φράγμα στην κοίτη του ποταμού και μια δεξαμενή αποθήκευσης που περιβάλλεται από αναχώματα. Η σημαντικότερη λειτουργία τους είναι η μείωση της αιχμής της πλημμύρας, δηλαδή παρεμβαίνουν μόνο σε περιορισμένη κλίμακα (εικόνα 9).
- Μέτρα προσωπικής προστασίας τα οποία θα πρέπει να περιλαμβάνουν σχολική εκπαίδευση, ατομική αφύπνιση σχετικά με την ύπαρξη του κινδύνου πλημμύρας σε περιοχές όπου ζουν άνθρωποι ή διαμένουν τουρίστες, γνώση των μέτρων που πρέπει να λαμβάνονται τόσο κατά τη διάρκεια μιας πλημμύρας όσο και μετά από αυτήν, καθώς και ένα ελάχιστο επίπεδο γνώσεων πρώτων βοηθειών κ.λπ.
