Η πρόβλεψη της ηφαιστειακής επικινδυνότητας περιλαμβάνει δραστηριότητες, οι οποίες στοχεύουν στην κατανόηση του μηχανισμού λειτουργίας των ηφαιστείων και στην αξιολόγηση της πιθανότητας μίας έκρηξης σε κάποια δεδομένη περιοχή, με μία δεδομένη ένταση (μέγεθος) και για μία δεδομένη περίοδο.
Δραστηριότητες πρόβλεψης διεξάγονται από επιστήμονες και εμπειρογνώμονες καθώς οι αξιολογήσεις βασίζονται:
- στη μελέτη της δυναμικής του γεωλογικού συστήματος και του ηφαιστείου,
- στη μελέτη της ιστορίας του ηφαιστείου,
- στην εκτίμηση της πιθανότητας των διαφόρων τύπων έκρηξης,
- στην αναγνώριση των επικίνδυνων περιοχών και χώρων.
Αν και ενδέχεται να υπάρχουν ομοιότητες στην γενική λειτουργία των ηφαιστείων, κάθε ηφαίστειο συμπεριφέρεται διαφορετικά και εμπεριέχει συγκεκριμένους κινδύνους. Συνεπώς είναι πολύ σημαντικό για τους επιστήμονες να μελετήσουν και να παρακολουθήσουν κάθε ηφαίστειο ξεχωριστά.
Η παρακολούθηση των ηφαιστείων γίνεται μέσω:
- Φυσικών παραμέτρων: χρησιμοποιούνται περισσότερο για την ανίχνευση των υπογείων παραμορφώσεων, οι οποίες προκαλούνται από την μετατόπιση του μάγματος (σεισμική δραστηριότητα, παραμόρφωση του εδάφους, γεωμαγνητικά, σταθμικά και γεωηλεκτρικά πεδία, επίπεδο υδάτων σε πηγές και λίμνες, κ.λπ.),
- Γεωχημικοί παράγοντες: χρησιμοποιούνται περισσότερο για την ανίχνευση των αλλαγών του μάγματος, οι οποίες δημιουργούν την μετατόπισή του προς την επιφάνεια (το αέριο, το νερό και η λάβα αναλύονται για την αξιολόγηση του ρυθμού ροής, της ποσότητας, καθώς και της σύστασης και της θερμοκρασία τους).
Μελετώντας τα ηφαιστειακά ιζήματα, οι επιστήμονες μπορούν να παράγουν χάρτες με τους διάφορους τύπους επικινδυνότητας, που αναμένεται να παρουσιαστεί σε μία συγκεκριμένη περιοχή σε περίπτωση ηφαιστειακής έκρηξης (χάρτες κινδύνων). Η χρονολόγηση των ηφαιστειακών ιζημάτων βοηθά στον προσδιορισμό της συχνότητας των εκρήξεων και ποια η πιθανότητα μίας έκρηξης σε μία δεδομένη χρονική περίοδο (25, 50, 100, 1000 έτη).
Μόνο με την παρακολούθηση ενός ηφαιστείου για μεγάλη χρονική περίοδο μπορούμε να ανιχνεύσουμε τις φυσικές και γεωχημικές μεταβολές σε κάποιο ηφαίστειο, το οποίο πρόκειται ενδεχομένως να εκραγεί. Μία τέτοια πιθανολογική εκτίμηση ηφαιστειακής επικινδυνότητας επιτρέπει στους επιστήμονες και στους εργολάβους να αξιολογήσουν το(α) επίπεδο(α) της επικινδυνότητας και στις πολιτικές αρχές να σχεδιάσουν μέτρα για την μείωση του πραγματικού κινδύνου.