Κατά τη διάρκεια έξαρσης ανθρώπινης λοιμώδους νόσου ο αριθμός των πληττόμενων διαφέρει ανάλογα τη νόσο, την τοποθεσία, το μέγεθος του ευαίσθητου πληθυσμού και το περιβάλλον,· ο χειρότερος κίνδυνος είναι ότι η λοίμωξη μπορεί να εξαπλωθεί παγκοσμίως και να μετατραπεί σε πανδημία. Οι βιολογικοί παράγοντες μπορούν να μεταδοθούν με την κατάποση (τυχαία κατάποση ή με επαφή των χεριών με το στόμα), εισπνοή, σεξουαλική επαφή, μέσα από τις μεμβράνες των ματιών ή μέσω της επαφής με πληγωμένη επιδερμίδα. Συνεπώς, για να αναπτυχθεί η νόσος πρέπει να υπάρχει επαρκής αριθμός παθογόνων μικροοργανισμών ώστε να κάμψουν την άμυνα του οργανισμού. Ο αριθμός αυτός διαφέρει από παθογόνο σε παθογόνο και οι μολυσματικές δόσεις για ορισμένα παθογόνα είναι άγνωστες, ενώ περιπλέκονται περαιτέρω από τη διακύμανση στην ευαισθησία που οφείλεται σε περιβαλλοντικούς/ανθρώπινους μεταβολικούς παράγοντες.
Τον 21ο αιώνα οι επιδημίες φαίνεται να εξαπλώνονται ταχύτερα και ευρύτερα από ό,τι κατά το παρελθόν. Οι εξάρσεις που ήταν προηγουμένως περιορισμένες τοπικά μπορούν να μετατραπούν σε πανδημία ταχύτατα εξαιτίας μιας σειράς παραγόντων: αύξηση του πληθυσμού, αυξανόμενη αστικοποίηση, μεγαλύτερη ζήτηση για ζωική πρωτεΐνη, περισσότερες μετακινήσεις και συνδεσιμότητα μεταξύ αστικών κέντρων, απώλεια οικοτόπων, κλιματική αλλαγή κ.λπ. Με τον παγκόσμιο πληθυσμό να εκτιμάται ότι θα ανέλθει σε 9,7 δισεκατομμύρια έως το 2050 και τη σταθερή αύξηση των μετακινήσεων και του εμπορίου τα συστήματα δημόσιας υγείας θα έχουν λιγότερο χρόνο να ανιχνεύσουν και να περιορίσουν μια πανδημία προτού εξαπλωθεί.
Οι ειδικοί της δημόσιας υγείας πιστεύουν ότι σήμερα διατρέχουμε μεγαλύτερο κίνδυνο να βιώσουμε εξάρσεις μεγάλης κλίμακας και παγκόσμιες πανδημίες.
In the 21st century, epidemics seem to spread faster and further than before. Outbreaks that were previously localized can now become pandemic very rapidly due to a series of factors: population growth, increasing urbanization, greater demand for animal protein, greater travel and connectivity between population centers, habitat loss, climate change etc. With the global population estimated to reach 9.7 billion by 2050 and with travel and trade steadily increasing, public health systems will have less time to detect and contain a pandemic before it spreads.
Public health experts believe that we are now at greater risk of experiencing large-scale outbreaks and global pandemics.
Παγκοσμιοποίηση: η γρήγορη και έντονη κινητικότητα των ατόμων, μαζί με τις αυξημένες μεταφορές και τις διεθνείς μετακινήσεις, οδηγεί σε ταχεία εξάπλωση των λοιμώξεων. Συνεπώς, ένα άτομο που ταξιδεύει από τη μια άκρη του πλανήτη μπορεί να μεταφέρει μια νέα νόσο στην άλλη άκρη μέσα σε λίγες ώρες, πριν ακόμα εμφανίσει συμπτώματα.
Αύξηση του πληθυσμού: με την αύξηση του πληθυσμού αυξάνεται και η ανάγκη για γη και στέγαση. Οι πληθυσμοί επεκτείνονται σε περιοχές μέχρι πρότινος ακατοίκητες, όπως δάση. Οι νέες περιοχές οδηγούν στην επαφή με νέα ζώα και αναπόφευκτα με νέες λοιμώξεις. Σε πολλές πληττόμενες χώρες η αδυναμία του υφιστάμενου συστήματος υγειονομικής περίθαλψης εμποδίζει την αποτελεσματική πρόσβαση σε ιατρικές παρεμβάσεις, πρόληψη των λοιμώξεων και πρακτικές ελέγχου. Η μετανάστευση ευθύνεται επίσης για τον αυξημένο κίνδυνο λοιμώξεων. Εκατομμύρια άνθρωποι που εμπλέκονται σε πολυάριθμες ανθρωπιστικές κρίσεις, οι οποίοι προσπαθούν να ξεφύγουν από εμφύλιες διαμάχες, πολιτική αστάθεια, συγκρούσεις, πολέμους και φυσικές καταστροφές, ξεριζώθηκαν από τα σπίτια τους και έγιναν πρόσφυγες, αιτούντες άσυλο ή οικονομικοί μετανάστες, και συχνά ζουν σε συνθήκες συνωστισμού που τους καθιστούν ιδιαίτερα ευάλωτους σε ασθένειες. Οι ανωτέρω αναφερόμενες συγκρούσεις και πόλεμοι δεν συνεπάγονται μόνο απώλειες αμάχων και εκτοπίσεις, αλλά καταστρέφουν τις εγκαταστάσεις υγειονομικής περίθαλψης ακριβώς την περίοδο και στα μέρη που τις έχουν περισσότερο ανάγκη.
Τις τελευταίες δεκαετίες αναγνωρίστηκαν νέες λοιμώδεις νόσοι και επανεμφανίστηκαν ορισμένες ήδη γνωστές. Ο συνδυασμός της κακής χρήσης των αντιβιοτικών στην ιατρική και την κτηνιατρική, της αντοχής στα αντιβιοτικά καθώς και της γενετικής μετάλλαξης των βιολογικών παραγόντων έχει προκαλέσει ένα περαιτέρω ταχέως αναδυόμενο πρόβλημα σχετικά με την παγκόσμια εξάπλωση των λοιμώξεων. Οι ιοί είναι τα μικρόβια που είναι πιθανότερο να δημιουργήσουν πανδημίες, καθώς είναι τα καλύτερα προσαρμοσμένοι στο να μεταπηδούν από είδος σε είδος.
Δυνητικά επικίνδυνες αλλαγές πραγματοποιούνται και στη χρήση της γης, τις γεωργικές πρακτικές και την παραγωγή τροφίμων, όπως οι αγορές ζώντων πουλερικών και ζώων και η αποψίλωση, με αυξημένη ζήτηση κρέατος για ανθρώπινη κατανάλωση – η οποία επίσης συνεπάγεται την αυξημένη επαφή μεταξύ ανθρώπων και άγριας ζωής και τη μετάδοση ζωονόσων [την ασθένεια του ύπνου που προκαλείται από το T brucei rhodesiense (ή άλλο) παράσιτο που μπορεί να μεταδοθεί από τα ζώα στον άνθρωπο].
Εξακολουθούν να ανακύπτουν στοιχεία που δείχνουν ότι η κλιματική αλλαγή συνεπάγεται περισσότερους καύσωνες και πλημμύρες, με αποτέλεσμα την ενίσχυση της ανάπτυξης υδατογενών νόσων όπως η χολέρα και φορέων ασθενειών όπως τα κουνούπια στις νέες περιοχές.
