4. Πού συμβαίνουν οι πανδημίες;

Οι λοιμώδεις νόσοι δεν γνωρίζουν σύνορα και η πανδημία είναι εξ ορισμού μια επιδημική λοιμώδης νόσος που εξαπλώνεται ραγδαία σε πολλές περιοχές του πλανήτη, παρά την ύπαρξη στοιχείων που καταδεικνύουν ότι οι νέες εξάρσεις συνήθως ξεκινούν στην Ασία ή την Αφρική. Οι περισσότερες νέες πανδημίες προέρχονται από τη «ζωονοσογόνο» μετάδοση παθογόνων από τα ζώα στον άνθρωπο.  Οι ζωονόσοι από οικόσιτα ζώα συγκεντρώνονται σε περιοχές με πυκνά συστήματα κτηνοτροφικής παραγωγής, με εντατική και εκτατική κτηνοτροφία και αγορές ζώντων ζώων.

Οι πυκνές συγκεντρώσεις πληθυσμού, ιδίως στα αστικά κέντρα, λειτουργούν ως εστιακά σημεία για τη μετάδοση της νόσου και επιταχύνουν την εξάπλωση των παθογόνων. Επιπλέον, η κοινωνική ανισότητα, η φτώχεια, ο υποσιτισμός και το θερμιδικό έλλειμμα εξασθενούν το ανοσοποιητικό σύστημα του ατόμου, ενώ οι περιβαλλοντικοί παράγοντες όπως η έλλειψη καθαρού νερού και κατάλληλων εγκαταστάσεων υγιεινής ενισχύουν τον ρυθμό μετάδοσης και αυξάνουν τη νοσηρότητα και τη θνησιμότητα.  Η πρωτοφανής αλλαγή στον ανθρώπινο πληθυσμό είναι μια από τις αιτίες που οι περισσότερες νόσοι προέρχονται από την Ασία και την Αφρική με ταχεία αστικοποίηση, όπου ζει ήδη το 60 % του παγκόσμιου πληθυσμού. Η μετανάστευση σε αυτή την κλίμακα σημαίνει ότι καταστράφηκαν δασικές εκτάσεις για να δημιουργηθούν οικιστικές περιοχές. Τα άγρια ζώα που αναγκάστηκαν να έρθουν πιο κοντά στις πόλεις αναπόφευκτα έρχονται σε επαφή με οικόσιτα ζώα και τον ανθρώπινο πληθυσμό. Τα άγρια ζώα συχνά είναι φορείς ιών, οι νυχτερίδες για παράδειγμα μπορούν να μεταφέρουν εκατοντάδες ιούς. Οι ιοί που μεταπηδούν από είδος σε είδος μπορούν τελικά να προσβάλλουν τον άνθρωπο. Εν τέλει, η ακραία αστικοποίηση μετατρέπεται σε φαύλο κύκλο: η αύξηση του ανθρώπινου πληθυσμού οδηγεί σε μεγαλύτερη αποψίλωση και η ανθρώπινη επέκταση και η απώλεια οικοτόπων εξοντώνουν τελικά τους θηρευτές, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που τρέφονται με τρωκτικά. Με την εξαφάνιση των θηρευτών – ή τουλάχιστον με την οξεία μείωση του αριθμού τους – όσο εκτοξεύεται ο αριθμός των τρωκτικών τόσο μεγαλώνει ο κίνδυνος των ζωονοσογόνων νόσων.

Και στις δύο αυτές ηπείρους πολλές οικογένειες εξαρτώνται από τη γεωργία αυτοσυντήρησης και ελάχιστα από την προμήθεια ζώων. Ο έλεγχος νοσημάτων, η προσθήκη συμπληρωμάτων στις ζωοτροφές και η στέγαση για τα εν λόγω ζώα είναι εξαιρετικά περιορισμένα.

Μπανγκόκ, Ταϊλάνδη - 7 Μαΐου 2020: Ζωντανά κοτόπουλα προς πώληση στην αγορά Khlong Toei πηγή: Getty images