Η γνώση για την ξηρασία και την απερήμωση (επιπτώσεις κλιματικών αλλαγών) αυξήθηκε σε μεγάλο βαθμό τα τελευταία χρόνια. Οι χωροχρονικές συνοπτικές εικόνες που λήφθηκαν από διάφορους δορυφόρους από το 1990 βοήθησαν τους ειδικούς στην ετοιμασία αναφορών για την καταστροφική εξέλιξη αυτών των φαινομένων και για τον εντοπισμό και οριοθέτηση των πληγέντων περιοχών με τη δημιουργία θεματικών χαρτών. Επομένως, είναι βασική η παρατήρηση και συστηματική συλλογή δεδομένων για τους φυσικούς πόρους και για τη χρήση τους, ώστε να γίνει καλύτερη κατανόηση των διαδικασιών εξαθλίωσης του εδάφους, της ξηρασίας και της απερήμωσης καθώς και αξιολόγηση των επιπτώσεών τους. Αυτά τα δεδομένα είναι επίσης αναγκαία για την γρήγορη παροχή προειδοποίησης στους φορείς λήψης αποφάσεων προκειμένου να τους βοηθήσουν να αξιολογήσουν τις υπηρεσίες των οικοσυστημάτων κατά τρόπο ρεαλιστικό με σκοπό την κατοχύρωση των αναπτυξιακών πολιτικών τους και τη διατήρησή τους, την αύξηση των επενδύσεων σε βελτιωμένες μεθόδους εγκατάστασης των εδαφών και τη διαβεβαίωση των επενδύσεων σε πιθανά αειφόρα μέσα διαβίωσης, εξ’ ου και η ανάγκη για χάρτες ευαισθητοποίησης, οι οποίοι θα ενημερώνονται συχνά.
Go to 12.1 More information on remote sensing applied to drought and desertification mapping
Go to 12.2 References
Τηλεπισκόπηση: ένα εργαλείο ελέγχου
Αρκετές έρευνες ξεκίνησαν με στόχο τον έλεγχο, παρακολούθηση και χαρτογράφηση των επιπτώσεων της ξηρασίας, της απερήμωσης και των κλιματικών αλλαγών σε χώρες που επηρεάστηκαν από αυτά τα φαινόμενα.
Παράδειγμα:
Έρευνα που διεξήχθη στη στέππη της Αλγερίας, στη Νότια Τυνησία (Μενζέλ Χαμπίμπ) και σε χώρες της υποσαχάριας Αφρικής (Νίγηρας) και στο περιθώριο της ερήμου του Νείλου απέδειξε ατράνταχτα τη δυνατότητα υλοποίησης παρακολούθησης της απερήμωσης μέσω δορυφόρου. Είναι ώρα να αντιμετωπίσουμε τις συνισταμένες με την πραγματικότητα των εδαφών και την αναγκαιότητα της διαστημικής απεικόνισης.
Οι κάρτες επέκτασης για τις κινούμενες άμμους και την υποβάθμιση της βιομάζας κατοχυρώθηκαν με την τηλεπισκόπηση και την επεξεργασία εικόνας και δεικτών. Για παράδειγμα, υπολογίζονται δείκτες όπως ο δείκτης βλάστησης, χρώματος και φωτεινότητας των επιφανειών που καταγράφηκαν από εικόνες.
Οι τεχνικές τηλεπισκόπησης, σε συνδυασμό με πολύ καλή γνώση του εδάφους, επιτρέπουν την ανίχνευση της εξέλιξης της υποβάθμισης των άγονων περιοχών αλλά και την αποκατάσταση τους.
Αναλογιζόμενοι αυτούς τους κινδύνους που ξεπερνούν τα όρια των χωρών, ακόμα και ηπείρων, έχουν αναπτυχθεί προγράμματα όπως το πρόγραμμα Cameleo, το IRD, σε συνεργασία με τη Μονάδα περιβάλλοντος και Γεω-Πληροφόρησης για τις διαστημικές εφαρμογές του Κοινού Κέντρου Ερευνών και με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτή η έρευνα, με εταίρους από την Αλγερία, την Αίγυπτο, το Μαρόκο και την Τυνησία, είναι βασισμένο στοδίκτυο Roselt. Ο στόχος της είναι ο καθορισμός μιας ολοκληρωμένης μεθόδου παρακολούθησης της απερήμωσης στα Νότια της Μεσογείου.
Τίθεται συγκεκριμένα το ερώτημα της απόκτησης – στο πεδίο και με δορυφορική τηλεπισκόπηση – δεδομένων που θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη διαχείριση του άγονου περιβάλλοντος με παρόμοιο τρόπο σε κάθε χώρα. Αυτό θα γίνει ώστε να αναγνωριστούν, σε παγκόσμια κλίμακα, οι ζώνες στις οποίες τα εδάφη και η βλάστηση είναι υποβαθμισμένα, σταθερά ή προς βελτίωση και να κατανοηθούν οι σχέσεις μεταξύ αυτών των μεταβολών και της χρήσης τους από τον άνθρωπο.
Στην Αλγερία, είχε εκπονηθεί χάρτης ευπάθειας στην απερήμωση το 1995 από την FGD και την ALSA. Είναι συνεχώς υπό την πιθανότητα να γίνει εφικτό. Επομένως, το Κέντρο Επιστημονικής και Τεχνικής Έρευνας για τις Άγονες Περιοχές (CRSTRA),εκπόνησε χάρτες ευπάθειας για την απερήμωση και την πρόσχωση μέσω οικολογικών φορέων.
Έξαλλου, το OSS, HAD και οι εταίροι του Μαγκρέμπ (ΑΛΓΕΡΙΑ, ΤΥΝΗΣΙΑ, ΜΑΡΟΚΟ) εργάζονται για την εφαρμογή των έγκαιρων προειδοποιητικών συναγερμών μέσω του έργου του Life SMAS. Αυτός ο συναγερμός εστιάζει στην παραγωγή και στη διανομή των δεικτών ευπάθειας των φυσικών πόρων, σε σύγκριση με τις κλιματικές και ανθρωπολογικές πιέσεις στις οποίες υπόκεινται. Η εκπόνηση των δεικτών πρέπει να συμπεριλάβει τη χρήση όλων των διαθέσιμων προσεγγίσεων, που ωραιοποιούνται με κλιματικές δορυφορικές εικόνες, για την κατάρτιση των μετεωρολογικών βιοφυσικών και κοινωνικοοικονομικών στοιχείων. Οι δείκτες πρώιμης προειδοποίησης της ξηρασίας θα τροφοδοτήσουν επίσης τη ροή πληροφοριών σε συστήματα εθνικών και υποπεριφερειακών σχεδίων δράσης για την καταπολέμηση της απερήμωσης τα οποία συστάθηκαν σύμφωνα με τις αρχές της Σύμβασης για την Καταπολέμηση της Απερήμωσης των Ηνωμένων Εθνών.
Για να αξιολογηθεί η εξέλιξη αυτών των επίβουλων φαινομένων (ξηρασία, απερήμωση και επιπτώσεις των κλιματικών αλλαγών) η τηλεπισκόπηση εξυπηρετεί τη συλλογή δεδομένων για μεγάλες επιφάνειες σε τακτά χρονικά διαστήματα. Μέσω της σύγκρισης των δεδομένων εικόνας μεταξύ ημερομηνιών, είναι πιθανή η εύρεση της εξέλιξης της ξηρασίας και της απερήμωσης.
Μπορούν να καθοριστούν χάρτες όπως της φωταύγειας (R0), του δείκτη βλάστησης (NDVI: κανονικοποιημένη διαφορά δείκτη βλάστησης) και της θερμοκρασίας των επιφανειακών θερμοκρασιών (Ts) που καταγράφονται μέσω δορυφορικών μετρήσεων των αισθητήρων MODIS (Φασματοραδιόμετρο Απεικόνισης Μέσης ανάλυσης) του δορυφόρου TERRA ή VEGETATION του δορυφόρου SPOT ή από αισθητήρες AVHRR (Εξελιγμένο Ραδιόμετρο πολύ Υψηλής Ανάλυσης) της NOAA (Εθνική Υπηρεσία Ωκεάνιας Ατμόσφαιρας). Αυτοί οι δορυφόροι παρέχουν εικόνες με αδύναμη ανάλυση χώρου και επιτρέπουν μια κανονική παρακολούθηση των φυσικών πόρων σε πολύ χαμηλό κόστος.
Αυτές οι εικόνες έχουν ένα ευρύ πεδίο παρατήρησης (για ολόκληρη τη χώρα) και μια καθημερινή χρονική ανάλυση, που είναι πολύ χρήσιμη για την τακτική παρακολούθηση, ειδικά της βλάστησης.
Επιπλέον, να γίνει μια σημείωση για τη χρήση των εικόνων με μέση ανάλυση όπως ο δορυφόρος Land (30m ανάλυσης χώρου), Alsat (32m), SPOT (20m) και εικόνων με υψηλή ανάλυση όπως ο IKONOS (1m) και Quicbird (1m).
Για την κατάταξη και χαρτογράφηση της υδρικής κατάστασης, της ποιότητας του εδάφους και την κατάσταση υποβάθμισης μιας επιφάνειας. Μια από τις βασικές ιδέες είναι ο συνδυασμός αυτών των παραμέτρων που απορρέουν από την επεξεργασία εικόνων δύο προς δύο (R0 – Ts; NDVI – Ts και R0 – NDVI).
Οι αναφερόμενες εικόνες μπορούν να δοθούν από τους κατασκευαστές των εν λόγω δορυφόρων, καθώς μπορεί να γίνει εντολή τους από διάφορους αντιπροσώπους αυτών των διαρθρώσεων σε αρκετές χώρες. Κάθε εικόνα συμπεριλαμβάνει και την τιμή της (βλ. ιστοσελίδα SPOTIMAGE), όσον αφορά τους παραγοντικούς χάρτες, τα εδάφη, την κατοχή του εδάφους, την ξηρασία και την απερήμωση. Ίσως να είναι δημόσιες και να παρέχονται απευθείας στο διαδίκτυο, όπως γίνεται συνήθως σε αρκετές χώρες και ζητείται από τον κατασκευαστή.
- AIDOUD A.,2009, Trente années d’observations de la steppe (Algérie Atelier international sur les Risque Majeurs et les Catastrophes Naturelles, CRSTRA (15.H6/17decembre 2010).
- ANDIEU et al, 1997, « In le Houérou .H.N 2002 « Multipurpose germplasm of fodder shrubs and trees for the rehabilitation of arid and semi arid land in the Mediterranean isoclimatic zone » A photographic catalogue/Options Méditerranéenes/Etudes et recherches N° 37/CIHEAM.
- AUBREVILLE A.,1949 Climats, Forêts et désertification de l’Afrique tropicale, Société d’éditions géographiques, maritimes et coloniales, Paris, 1949,(351 p).
- BEDRANI, BESSAOUD, 2006, in Nedjraoui Dalila et Bédrani Slimane.La désertification dans les steppes Algériennes : causes, impacts et actions de lutte. Vertigo .(volume 8 N° 1 Avril 2008).
- DAUPHINÉ A.-2003 Risques et Catastrophes, Observer, Spatialiser Comprendre, Gérer ; ed ; ARMAND COLIN ; 288 p.
- DAVID E. ALEXANDER and Rhodes W Fairbridge, The Encyclopedia of Environmental Science (741 p).
- DIOMBERE, Kaoussou (2000), Mitigating the effects of drought in Guinea-Bissau/Researcher, inforestry Economic and Policy, Generz.Direction of forests and Huntig (DGFC/MAFC)Guinea-Bissav.97-102 .Combating Desertification ,Proceedings of the N’Djemena CHAD. International Seminar, Novembre 2000.
- DORIZE L., 1990,La sécheresse: en quête d’une définition… Revue Sécheresse (volume 1, N°1 Mars 1990 )
- DRAIN .M, 2006, « Entre logique d’entreprise et logique citoyenne. A propos d’un projet de transfert d’eau. International ». Les Conférences-Rencontres de Luminy 14 Mai 2006
- DUNGLAS j. 1993, Effet de serre et activités humaines (gaz à effet de serre d’origine anthropique).
- GOUDRIAAN .J, 1992, «Le Réchauffement et la végétation page 606 – 609 » l’a revu N° 243-N° Spécial- l’Effet de serre.
- KARA M.2000, la menace climatique, édition DAHLEB.
- OPTIONS MÉDITERRANÉENNES, série B : Etudes et recherches Numéro 37, édition CIHEAM.
- LAKHDARI F. 2009, Desertification ; a threat for both sides of the Mediterranean/ European and Mediterranean workshop, climate change impact on water –related and marine risks 26-27 October 2009.Murcia, Spain.
- LAMBERT G .1992, Les gaz à effet de serre, recherche N° Spécial Mai p-550-556.
- LE HOUEROU, 1979, La désertification des régions arides, revue la Recherche N° 99 avril 1979, volume 10 (p336-344).
- LEFÉVRE .C & Schneider, 2003, Les risques naturels majeurs, collection géosciences.
- MARGAT J. 1990, L’Économie de l’eau dans le Monde, ressources, besoins, problèmes (p 277-289) in , le grand livre de l’eau , éd. La manufacture et la cité des sciences et de l’industrie.
- MATARI A. 2007, Analyse de longues séries en vue du changement climatique /Actes des journées internationales sur l’impact des changements climatiques sur les régions arides et semi arides (p15-25) Biskra, Algérie 15 et 17 décembre.
- RAMADE F. 2002, Dictionnaire Encéclopedique de l’Ecologie et des Sciences de l’Environnement, (1076 p) .
- SALAMANI M. et HIRCHE A. ; « L’état de la désertification en Algérie. Actes des journées internationales sur la désertification et le développement durable, CRSTRA- Biskra, Algérie.2006 ».
- SIRCOULON J, 1992 Impact sur les ressources en eau de quinze années de sécheresse au sahel ORSTOM. Ford documentaire 33.796 ex1 cote