Σε περίπτωση ξηρασίας και απερήμωσης, οι δημόσιες αρχές εφαρμόζουν τα πρώτα μέτρα, που προορίζονται για τη διατήρηση των ανθρωπίνων πόρων, κυρίως του νερού (ευαισθητοποίηση των μεγάλων χρηστών νερού, ενημέρωση του πληθυσμού και πρώτοι περιορισμοί στη χρήση του νερού). Αν οι καταστάσεις δυσχεραίνουν, μπορούν να ληφθούν αυστηρότερα μέτρα.
Επομένως, η ευαισθητοποίηση, επιμόρφωση, εκπαίδευση και διαμόρφωση του πληθυσμού είναι στάσεις, που πρέπει να ληφθούν σε περίπτωση απελευθέρωσης των κινδύνων, που σχετίζονται με την ξηρασία και την απερήμωση.
Η ευαισθητοποίηση όσον αφορά τους κινδύνους και τη διασφάλιση του περιβάλλοντος μπορεί να επιτευχθεί μέσω συγκεκριμένων παραδειγμάτων, που λαμβάνονται σε τοπική κλίμακα (κοινά, τμηματικά, περιφερειακά). Επιτυγχάνεται μέσω διαφόρων μέσων:
- Επικοινωνία με τους πληθυσμούς,
- Οργάνωση συνεδρίων, ομάδων γνώσης, προβολή οπτικοακουστικού υλικού, γραπτών μηνυμάτων, εκθέσεων, τηλε-εκπομπών, ραδιοφώνου κλπ.
Η επιμόρφωση και η προληπτική εκπαίδευση για τους κινδύνους της ξηρασίας και της απερήμωσης (επιπτώσεις κλιματικών αλλαγών) οδήγησαν στη δημιουργία μιας πραγματικής κουλτούρα διαχείρισης κινδύνων σε σχέση με την οικογένεια και άλλους παράγοντες του οργανισμού, όπως η κρατική εκπαίδευση.
Η εθνική εκπαίδευση αναλαμβάνει σε τέτοιες περιπτώσεις το ρόλο της καλύτερης ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού σχετικά με ερωτήματα, που αφορούν τη ξηρασία και την απερήμωση, και πιο συγκεκριμένα, εισάγοντας την οικολογική και περιβαλλοντική μόρφωση στο πρόγραμμα των Δημοτικών, Γυμνασίων και Λυκείων, ώστε τα παιδιά:
- να μάθουν το περιβάλλον τους,
- να γνωρίσουν την ευπάθεια αυτού,
- να κατανοήσουν τις υπάρχουσες αλληλεπιδράσεις μεταξύ του ανθρώπου και του περιβάλλοντος του και τους κινδύνους, που συνεπάγονται από την ανθρώπινη δραστηριότητα,
- να μάθουν σωστές αντιδράσεις σε περίπτωση συναγερμού, ώστε να έχουν επίγνωση της ευθύνης, που φέρουν για τη διασφάλιση του εαυτού τους καθώς και για τη συνεισφορά τους στα άτομα που θα έχουν ανάγκη, αναπτύσσοντας υπεύθυνες και ανεξάρτητες συμπεριφορές προσαρμοσμένες στην κάθε περίπτωση.
Τι θα επιτρέψει ακολούθως στους τοπικούς και κεντρικούς σύμβουλους να εκτελέσουν τα σχέδια ρύθμισης για τη διασφάλιση του πληθυσμού σε περίπτωση κινδύνου;
Μέσω της ανάπτυξης της κουλτούρας διαχείρισης κινδύνων, το Κέντρο Επιστημονικής και Τεχνικής Έρευνας για τις Άγονες Περιοχές CRSTRA, Μπίσκρα, διεξήγαγε ένα πιλοτικό εκπαιδευτικό πείραμα για τους κινδύνους των κλιματικών αλλαγών στις άγονες περιοχές, προς όφελος του πράσινου συλλόγου του κολλεγίου. Το βιβλίο, που αναπτύχθηκε από αυτό το πείραμα μαζί με τη συνεισφορά των παιδιών είναι μεταφρασμένο σε τρεις γλώσσες με απευθείας σύνδεση στην ιστοσελίδα Be Safe Net.
Ανάμεσα στις συμπεριφορές, που πρέπει να εμπεδωθούν από τους πληθυσμούς και οι οποίες θα επιτρέψουν τον μετριασμό αυτών των δυσμενών συνθηκών, είναι η παροχή κλιματικών πληροφοριών στις αρμόδιες υπηρεσίες (γεωργικές, δασικές, πολιτικής άμυνας, ασφάλειας, εθνικής κ.λ.π.) αφού συνιστούν σημαντική πηγή ενημέρωσης για την καταπολέμηση των αρνητικών επιδράσεων της ξηρασίας και της απερήμωσης. Η περιορισμένη πρόσβαση σε πληροφορίες είναι ένα συνεχές εμπόδιο για τη λήψη μέτρων και τη δυνατότητα προσαρμογής από τον πληθυσμό και τους φορείς λήψης αποφάσεων.
Να κινητοποιηθούν οι αγροτικοί πληθυσμοί αλλά και το ευρύτερο κοινό να παρακολουθούν τα μετεωρολογικά δελτία στην τηλεόραση και/ή το ραδιόφωνο και να διαχειρίζονται τις δραστηριότητες τους ανάλογα (αγροτικές, μετατοπίσεων…).
Η βελτίωση των έγκαιρων προειδοποιητικών συστημάτων για την ξηρασία και την απερήμωση (αμμοθύελλα) με την παροχή ενημερωτικών δελτίων έγκαιρης προειδοποίησης στις διάφορες αρμόδιες υπηρεσίες της χώρας, ώστε να λαμβάνονται τα κατάλληλα μέτρα σε περίπτωση ύπαρξης κινδύνων σε δρόμους ή άλλες υποδομές (σχολεία, νοσοκομεία κλπ.).
Η αύξηση των δυνατοτήτων
Οι επιπτώσεις της ξηρασίας, της απερήμωσης και της κλιματικής αλλαγής δεν λαμβάνουν υπόψη τους τα εθνικά σύνορα, όπου υπάρχει ανάγκη εύρεσης μιας συντονισμένης ανταπόκρισης για τη λύση αυτών των προβλημάτων στο περιφερειακό επίπεδο. Η περιφερειακή συνεργασία έχει τεράστιες προοπτικές ανάπτυξης περιφερειακών προγραμμάτων κοινής διαχείρισης των υδατικών πόρων και καταπολέμησης της διάδοσης των ασθενειών, που προκαλούνται από το κλίμα και τις αμμοθύελλες. Τα μέσα εφαρμογής και προσαρμογής των μέτρων ή μείωσης των κινδύνων είναι τέτοια, που δεν μπορεί να τα αναλάβει μόνη της μια χώρα. Επομένως, η περιφερειακή συνεργασία κρίνεται αναγκαία, αφού θα επέφερε κάποια συνοχή. Αυτές οι μάστιγες δεν έχουν σύνορα, για παράδειγμα, η εκμετάλλευση του υδροφόρου ορίζοντα καθώς και η εγκατάσταση και διαχείριση διασυνοριακών ποταμών απαιτεί υπερεθνικές και περιφερειακές προσεγγίσεις.
Είναι αναγκαία η ενδυνάμωση όλων των ανθρώπινων δυνατοτήτων μέσω της ανάπτυξης δικτύων, που θα επιτρέψουν στους οργανισμούς να μοιραστούν πληροφορίες για έρευνες προσαρμογής και μέτρα καταπολέμησης καθώς επίσης και τοπικών και περιφερειακών παρατηρητήριων για την απερήμωση.
Θα ληφθούν επίσης προγράμματα στήριξης στον τομέα της γεωργίας, ρύθμισης της βόσκησης και του εδάφους της αγρανάπαυσης, ένα ειδικό επίδομα για τη μεταφορά ζωοτροφών, καταβολή των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης, προκαταβολική χρηματική βοήθεια για τα ζώα και τα φυτά ή επίσης κινητοποίηση των αποθεμάτων σιτηρών και παρέμβαση δωρητών (Ευρωπαϊκής Ένωσης και άλλων) για τη συμπλήρωση των ζωοτροφών.
Άλλοι τομείς υποφέρουν επίσης από την έλλειψη νερού: ο τουρισμός (η χαμηλή ροή σε συγκεκριμένους υδαταγωγούς περιόρισε τη χρήση του για αθλητικές δραστηριότητες) και η ενέργεια (για τη λειτουργία των πυρηνικών σταθμών ηλεκτρικής ενέργειας). Αυτή η κατάσταση αναγκάζει το Ευρωπαϊκό Ταμείο ανάπτυξης (ΕΤΑ) να μειώσει τη λειτουργία των πυρηνικών σταθμών πυρηνικής ενέργειας.
Σε περίπτωση κινδύνου, κάθε πολίτης πρέπει να δείξει καλή περιβαλλοντική συνείδηση και υπευθυνότητα μέσα από συμπεριφορές και αντιδράσεις, που μπορούν να υιοθετηθούν, όπως συνοψίστηκε πιο άνω, όπως το να προβαίνουμε σε ενέργειες πρόληψης των καταστροφικών συνεπειών αυτών των κακών συνθηκών στο μέλλον. Ως αποτέλεσμα της εφαρμογής των μέτρων ελέγχου είναι η διαφύλαξη των οικοσυστημάτων και του περιβάλλοντος, που ακολουθείται από την ενίσχυση της ενημέρωσης και της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, την τυποποίηση και της μελέτης των επιπτώσεων.
Είναι υποχρεωτικό να υπάρχει για το πνεύμα ότι η διαχείριση των συνεπειών αυτών των κινδύνων για το περιβάλλον σχετίζεται με όλα τα στοιχεία του οργανισμού μας: το Κράτος, τους πολίτες, τους οικονομικούς παράγοντες, δασκάλους, καθηγητές, ερευνητές. Ο κάθε ένας είναι υπεύθυνος και σχετικός στον τομέα του, όπως πρέπει να είναι. Μιλάμε για συμμετοχή / Δίνοντας μια αίσθηση ευθύνης.
Επιπλέον, για να είναι αποτελεσματική η διαχείριση του περιβάλλοντος πρέπει αυτή να γίνεται σε συνεργασία με όλες της κατηγορίες του οργανισμού: μεταξύ κυβερνητικών τμημάτων, επαγγελματικών οργανισμών, εδαφικών συλλογικοτήτων, πληθυσμών, ξένων εταίρων.
Τέλος, το Κράτος πρέπει να είναι δυνατό και να διαδραματίζει πλήρως το ρόλο του θεσπίζοντας κανόνες και νόμους για το περιβάλλον, ελέγχοντας την εφαρμογή τους και εποπτεύοντας την εφαρμογή τους, να εγγυάται τη διασφάλιση και αξιοποίηση του περιβάλλοντος και να έχει την προοπτική αειφόρου βλέψης για την εξέλιξη των απειλούμενων περιοχών.
Διεθνής διάσταση του περιβάλλοντος
Εκτός των συνόρων μας και κατά τη στιγμή της παγκοσμιοποίησης, η διεθνής διάσταση του περιβάλλοντος είναι δεσμευτική για μας.
Η διατήρηση και ενίσχυση της ξηρασίας, της απερήμωσης και των κλιματικών αλλαγών αποτελούν πρόκληση για όλες τις χώρες, οι οποίες πρέπει να δεσμευτούν όλες μαζί στον ίδιο αγώνα σε παγκόσμιο επίπεδο.
Για αυτό το λόγο οι επηρεασμένες από αυτές τις μάστιγες χώρες έχουν εμπλακεί τόσο αποφασιστικά σε τόσες διεθνείς συνεργασίες και έχουν επικυρώσει περίπου τριάντα συμβάσεις όσον αφορά το περιβάλλον. Οι πιο σημαντικές είναι: η Σύμβαση για την Καταπολέμηση της Απερήμωσης, η Σύμβαση για την Βιολογική Ποικιλότητα, η Σύμβαση για τις κλιματικές αλλαγές, η Σύμβαση για το Διεθνές Εμπόριο των Απειλούμενων με εξαφάνιση ειδών της άγριας πανίδας και χλωρίδας, η Σύμβαση για τους Υγρότοπους Διεθνούς Σημασίας, το Πρωτόκολλο του Μόντρεαλ για την στιβάδα του όζοντος και η Σύμβαση του Ρότερνταμ για τους έμμονους οργανικούς ρύπους (βλ. http://www.un.org/events/rio92/agenda21/action12.htm)
Η αποτελεσματικότητα αυτών των συμφωνιών έγκειται στην αξιοποίησή τους κατά τρόπο συνεργικό. Λόγω της πολύπλοκης της φύσης, η απερήμωση είναι ένα φαινόμενο, που συνδυάζει διάφορους βιοχημικούς και κοινωνικοοικονομικούς παράγοντες, οι οποίοι αλληλοεπιδρούν μεταξύ τους σταδιακά.
Η εμπειρία μας δείχνει ότι η παρέμβαση του ανθρώπου μπορεί να επηρεάσει ευνοϊκώς ή δυσμενώς τη διαδικασία μέσω των συστημάτων γεωργικής παραγωγής, της πολεοδομίας, την εκμετάλλευση των φυσικών πόρων… Επομένως, για να αντιμετωπιστεί «αυτή η απερήμωση», αξίζει να λάβουμε υπόψη όλους τους παράγοντες ή τα στοιχεία, που αλληλοεπιδρούν μεταξύ τους μέσω μιας στρατηγικής ανταπόκρισης γνωστών αποτελεσματικών επιστημονικών εργαλείων από ερευνητικά προγράμματα, που είναι κατάλληλα για τα προβλήματα του εδάφους.